تصمیم گیری در پوزیسیون های بحرانی

کتاب شطرنج : تصمیم گیری در پوزیسیون های بحرانی

یوسیف دورفمان در سال 1952 در شهر ژیتومیر اکراین به دنیا آمد. او در 8 سالگی با شطرنج  آشنا شد. در سال 1974 پس از فارغ التحصیلی در دانشگاه پلی تکنیک، به عنوان بازیکن تمام وقت مشغول به بازی شد. مربی او مایکل تروسمن بود، کسی که بعدها آلکساندر هوژمن و ایرنا کراش را در نیویورک مربیگری کرد. در سال 1977 عنوان IM، قهرمانی شطرنج شوروی و قهرمانی اروپا را همزمان کسب کرد. سال بعد عنوان IGM را دریافت کرد. درک بسیار بالای شطرنجی او سبب شد به تیم مربیگری کاسپاروف در برابر کارپف در رویارویی قهرمان جهان دعوت شود. او در چهار دوره ی متوالی با این تیم همراه بود. بعد از باز شدن مرزهای غرب و در سال 1990 برای همیشه به فرانسه مهاجرت کرد و بین سال های 1990 تا 1992 تجارب خود را در اختیار تیم ملی فرانسه قرار داد. او مربی اتین باکرو 97- 1993 و واسلین توپالوف 1998 بوده است. در اولین حضور خود در قهرمانی شطرنج فرانسه در سال 1998 قهرمان شد. مدت ها به عنوان حریفی ترسناک در فرانسه شناخته می شد، گرچه شهرت جهانی او به عنوان مربی بازیکنان مستعد شطرنج جهان است.

در سال 1993 از او درخواست شد تا مربیگری پسر 10 ساله ی فرانسوی به نام اتین با ریتینگ 1930 را به عهده گیرد. پدر اتین همراه با مربی قبلی او استاد بزرگ اریک پری خوب می دانستند که او پسری با استعداد است اما هنوز در برخورد با پوزیسیون های جدید مشکلاتی دارد. یوسیف تمام بازی های اتین را به دقت بررسی و تمام خطاهای وی را تحلیل آماری کرد و متوجه شد اتین حس تشخیص باخت را ندارد و ضمنا نمی داند با تغییر در ساختار پیاده ای و یا در ادامه هایی که نیاز به تعویض دارند، چه برخوردی باید داشته باشدو تسلط کافی برای انتقال دقیق بازی از یک مرحله به مرحله دیگر را ندارد (مثلا از مرحله ی گشایش به وسط بازی یا از وسط بازی به آخر بازی) . در هر پوزیسیون یوسیف برای کمک به شاگرد نوجوانش مجبور بود قواعد عمومی موجود را تفسیر و بازنمایی دوباره کند. بر مبنای تجربه ی قبلی مریبگری چند بازیکنت نیرومند به ویژه کاسپاروف ، ابزاری طراحی کرد تا با کمک آن بتوان با توجه ویژه به پوزیسیون های بحرانی ، لحظاتی را شکار کرد که امکان تغییر همراه با کسب برتریی در آنها وجود دارند. این قواعد مبنای شیوه ی تصمیم گیری ارائه شده در این کتاب است.

محمد خیرخواه (کانال منابع آموزشی شطرنج) :

در این روزها که مصادف با مسابقات سطح بالای سوپر استادان بزرگ مسترز شارجه هستیم، پیروزی‌های خیره کننده‌ی «پرهام مقصودلو» خبر اول بیشتر خبرگزاریهای بین‌المللی است. اینکه پرهام در سن 17 سالگی چگونه توانسته قابلیتهای خویش را به عمل رسانده و موفقیت‌های خیره کننده در برابر سوپر اساتید بزرگ دنیا داشته باشد، احتمالاً سوال ذهنی بسیاری از شطرنج بازان نوجوان کشور خواهد بود.

شاید یکی از دلایل عمده این موفقیت تمرین مستمر و هدفمند پرهام باشد که با انگیزه فوق‌العاده‌ای که برای رسیدن به مدارج بالاتر و موفقیت‌های بیشتر در این راه دارد، انجام می‌گیرد.

اما همه ما خوب می‌دانیم که تمرین بدون دقت به ریزه‌کاریها و مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی در شطرنج به جایی نخواهد رسید و هستند دوستان شطرنجبازی که به‌رغم داشتن استعداد بسیار خوب شطرنجی حتی بیش از 30 سال تمرین و بازی مداوم، موفقیت قابل توجه‌ای کسب نکرده‌اند!

از سوی دیگر در طول تاریخ بسیاری تلاش کرده‌اند تا رمز و راز این بازی فکری را کشف کرده و نسخه عمومی برای آن بیابند و به‌رغم اینکه اغلب آنان خیلی در این راه موفق نبودند اما باعث رشد و شناخت جنبه‌های مختلف این بازی زیبا شده‌اند. اشاره به نام مورفی، اشتاینیتز، نیمزوویچ، رومانوفسکی، باتوینیک و بسیاری دیگر از قهرمانان و تئوریسین‌های معروف دنیای شطرنج یادآور این کوشش شگرف است.

استاد بزرگ روس (ذاتاً اهل اکراین است) یوسیف دورفمان، که خود بازیکنی بسیار نیرومند بوده و در بسیاری از مسابقات قهرمانی شطرنج شوروی شرکت داشته و با بزرگان متعددی بازی کرده است، یکی از مربیان دقیق و با تجربه شطرنج است. او در جریان مربیگری خویش به نکاتی توجه کرده که قبلاً از زاویه دیگری به آنان توجه شده و توانسته ایده‌ها و نگاه نوین خویش را به صورت سازمان یافته و به شکل یک «شیوه‌نامه‌ی کلی» درآورده تا شاگردانش بتوانند از آنان استفاده مفید و کاربردی کرده و به نوعی تجارب خویش را به نحو مطلوب به آنان منتقل سازد.

در اینجا خیلی وارد جزئیات ایده پردازی وی نخواهم شد، اما به محصولات مفید این «شیوه‌نامه‌» اشاره خواهم کرد:

1) ارزیابی صحیح پوزیسیون و تعیین پارامترهای استاتیک و دینامیک در آن

2) انتخاب نوع حرکت آتی و تعیین لیست حرکات کاندیدا

3) انتخاب حرکت کاندیدا و ارائه دلایل مستدل برای آن

4) تصمیم گیری درباره موضوعات متداول و پاسخ به سوالات مهمی به شکل زیر:

-امنیت شاه چه معنایی دارد؟ چه پناه‌گاهی برای شاه «ایمن» است؟ و اصولاً نقش ایمنی شاه در تصمیم‌گیریها و انتخاب حرکت آتی چگونه است؟

-کی باید فیل را با اسب تعویض کرد و برای این منظور چه شرایطی باید ایجاد شده باشد؟

-کی باید ساختار پیاده را تغییر داد و شرایط آن چیست؟

-شرایط تعویض دو وزیر چیست؟ چه زمانی باید وزراء را تعویض کرد؟ معیارهای تصمیم گیری در این مورد چیست؟

-نقش همکاری دو سوار مثلاً فیل و وزیر و اسب و وزیر در بازی چگونه است؟ در چه شرایطی باید در انتخاب میان آنان دقت شود؟

-مقایسه نقش و انتخاب همکاری رخ و اسب و رخ و فیل در بازی و تصمیم گیری برای آن؟

-شیوه استفاده از «پایگاه» و تصمیم گیری درباره سواری که باید در پایگاه نشاند.

در حقیقت موضوعات اشاره شده به نظر دقیقاً همان نکاتی هستند که در هر بازی، شطرنج‌باز مستقیماً درباره آنان باید «تصمیم‌گیری» کند و شاید مهمترین زیبائی شطرنج در انتخاب «بهترین تصمیمات» در هر گام است. نتیجه این تصمیم‌گیری‌های صحیح است که در نهایت منجر به پیروزی در بازی خواهد شد.

کتاب دو قسمت کلی دارد:

در بخش اول تئوری و ایده پردازی شده و نکاتی که باید به آنها توجه کرد معرفی و شیوه تصمیم گیری بر مبنای آنان ارایه شده است.

در بخش دوم از شیوه پیشنهادی در عمل و در بازیهای واقعی استفاده شده و عملکرد آنان مورد آزمایش قرار گرفته و به نوعی «تست عملکرد» شده و راهنمایی برای شیوه بکارگیری آنان نیز خواهد بود.

البته آقای دورفمان از ایده‌های معرفی شده در این کتاب در کتاب دوم خویش با نام «تصمیم‌گیری در لحظات بحرانی» نیز استفاده کرده و مثالهای متعدد دیگری را با همین شیوه در آنان بکار گرفته است.