محدودیت حرکات مهره در شطرنج: افسانه یا واقعیت؟

در دنیای پیچیده شطرنج، بسیاری از قوانین و مفاهیم برای بازیکنان، به‌خصوص افراد تازه‌کار، ممکن است گیج‌کننده باشند. یکی از سوالات رایج و پرتکرار که ذهن علاقه‌مندان به شطرنج را به خود مشغول می‌کند، این است که آیا محدودیتی در تعداد حرکات یک مهره در طول بازی وجود دارد؟

آیا محدودیتی برای جابجایی یک مهره در شطرنج وجود دارد؟

به زبان ساده و کاملاً قاطعانه: خیر، هیچ محدودیتی در تعداد دفعاتی که یک مهره می‌تواند در شطرنج حرکت کند، وجود ندارد. این یک باور غلط است که گاهی اوقات در میان بازیکنان شطرنج رواج پیدا می‌کند. قوانین فیده (فدراسیون جهانی شطرنج) هیچ بندی را شامل نمی‌شود که حرکت یک مهره خاص را پس از تعداد مشخصی از جابجایی‌ها محدود کند.

این موضوع به ویژه در آخر بازی‌های شطرنج اهمیت پیدا می‌کند. در بسیاری از این سناریوها، به خصوص زمانی که یکی از طرفین وضعیت دفاعی دشواری دارد، تنها راه برای مقاومت و به تعویق انداختن شکست یا حتی رسیدن به تساوی، جابجایی مکرر یک مهره است. بازیکن مدافع ممکن است مجبور شود برای جلوگیری از مات یا از دست دادن بیشتر مهره‌ها، بارها و بارها یک مهره را به جلو و عقب حرکت دهد.

طولانی‌ترین بازی شطرنج و رکورد حیرت‌انگیز حرکات یک مهره

برای درک بهتر این موضوع، به مثالی تاریخی و شگفت‌انگیز در دنیای شطرنج اشاره می‌کنیم. فرض کنید پوزیسیونی مشابه تصویر زیر را داریم که در آن، مهره رخ سیاه در خانه‌ی e1 قرار گرفته است:

https://achmaz.store/img/cms/diagrams/Rulebook-2.jpg" alt="محدودیت در تعداد حرکات یک مهره چطور است؟" width="255" height="329" />

در یک بازی واقعی، سیاه در حرکت 53، رخ خود را به e1 منتقل کرد. پس از این حرکت، او به جابجایی مکرر همین رخ ادامه داد. نکته مهم اینجاست که او این حرکات را به گونه‌ای انجام داد که پوزیسیون سه بار تکرار نشود. این عدم تکرار سه برابری پوزیسیون، از ادعای تساوی با قانون تکرار پوزیسیون جلوگیری کرد.

نتیجه باورنکردنی این بازی این بود که سیاه 148 بار دیگر رخ خود را جابجا کرد، پیش از آنکه بازی در نهایت با تساوی به پایان برسد. این رقم، رکورد بیشترین حرکات یک مهره در یک بازی شطرنج را ثبت کرده است.

این بازی تاریخی، نه تنها رکورد بیشترین حرکات یک مهره را شکست، بلکه به گفته تیم کرابه (Tim Krabbé)، کلکسیونر مشهور شگفتی‌های شطرنج، به عنوان طولانی‌ترین بازی ثبت شده شطرنج با 259 حرکت نیز شناخته می‌شود. این مثال به وضوح نشان می‌دهد که هیچ محدودیتی برای تعداد حرکات یک مهره در شطرنج وجود ندارد و بازیکنان می‌توانند تا زمانی که قوانین دیگر (مانند تکرار سه برابری پوزیسیون یا قانون 50 حرکت) اعمال نشود، به جابجایی مهره‌های خود ادامه دهند.

قوانین مرتبط: قانون تکرار پوزیسیون و قانون 50 حرکت

اگرچه محدودیتی در تعداد دفعات حرکت یک مهره وجود ندارد، اما دو قانون مهم در شطرنج وجود دارند که می‌توانند به تساوی بازی منجر شوند و گاهی اوقات با این موضوع اشتباه گرفته می‌شوند:

1. قانون تکرار سه برابری پوزیسیون (Threefold Repetition): اگر یک پوزیسیون یکسان (با همان بازیکنان در حال حرکت و وضعیت حرکت مهره‌ها) برای سه بار یا بیشتر در طول بازی تکرار شود، هر یک از بازیکنان می‌توانند ادعای تساوی کنند. این قانون برای جلوگیری از حرکات بی‌پایان و تکراری طراحی شده است.

2. قانون 50 حرکت (Fifty-move Rule): اگر در طول 50 حرکت متوالی (50 حرکت سفید و 50 حرکت سیاه) هیچ مهره‌ای گرفته نشود و هیچ پیاده‌ای حرکت نکند، هر یک از بازیکنان می‌توانند ادعای تساوی کنند. این قانون نیز به منظور جلوگیری از طولانی شدن بی‌دلیل بازی در موقعیت‌هایی که پیشرفتی حاصل نمی‌شود، وضع شده است.

در مثالی که به آن اشاره شد، بازیکن سیاه با دقت حرکات خود را طوری انجام می‌داد که پوزیسیون برای سه بار تکرار نشود و بدین ترتیب، بتواند به جابجایی رخ خود ادامه دهد و از باخت جلوگیری کند.

جمع‌بندی: آزادی حرکت در شطرنج

بنابراین، به خاطر داشته باشید که در شطرنج، مهره‌های شما آزادند تا هر تعداد باری که لازم است حرکت کنند، تا زمانی که قوانین اساسی بازی رعایت شوند. این آزادی حرکت، به بازیکنان امکان می‌دهد تا استراتژی‌های پیچیده و دفاع‌های خلاقانه را پیاده‌سازی کنند و به همین دلیل است که شطرنج همواره بازی‌ای پر از شگفتی و چالش باقی مانده است.

آچمز استور مفتخر است که با ارائه مقالات تخصصی و آموزشی، به افزایش دانش شطرنج‌بازان فارسی‌زبان کمک کند. ما همواره در تلاشیم تا مفاهیم پیچیده را به زبانی ساده و کاربردی توضیح دهیم.

منبع: کتاب 500 سوال و جواب شطرنجی نوشته اندرو سالتیس

سایر مطالب پیشنهادی :

• چرا شطرنج یک بازی منصفانه است؟
• آیا بازی شطرنج روزانه است؟
• شطرنج بازان چگونه فکر می کنند؟
• بهترین تاکتیک های شطرنج چیست؟
• چگونه می توانم شطرنج را به صورت حرفه ای یاد بگیرم؟
• محبوب ترین سایت شطرنج کدام است؟
• یک داور شطرنج چه می کند؟
• اگر ادعای تساوی نداشته باشم، آیا هنوز باید برگه امتیاز خود را به روز نگه دارم؟
• کاسپاروف چند بار باخت؟
• میخائیل تال کجا دفن شده است؟